گِرمی (مغان) از شهرهای قدیمی استان اردبیل ایران و مرکز شهرستان گرمی (مغان) است. شهرستان مغان تا چند سال پیش شامل شهرستانهای کنونی گرمی، پارسآباد و بیلهسوار بود که با تغییرات تقسیمات سیاسی به صورت سه شهرستان جداگانه درآمدهاست.
جغرافیای گرمی:
گرمی در ۱۰۰ کیلومتری شمال شهر اردبیل قرار دارد. كالبد شهر گرمي (گئرمي Germi) را مي توان به دو قسمت هموار و كوهستاني تقسيم كرد. محلات قديمي شهر همچون موجره، یوخاری باش قلعه باشي و سرچشمه، و همچنين كاربري هاي عمده همچون مسجد جامع و شهرداي و بازار در قسمت كوهستاني شهر واقع شده اند. قسمت هموار شهر شامل محله هاي جديدتر چون هلال احمر و ابيش آباد (روستايي كه با گسترش كالبدي شهر به صورت محله اي از آن درآمده است)و... است. همچنين بعد از حادثه رانش محله كوتول قسمتي از اهالي شهر مجبور به كوچ و اسكان در شهرك وليعصر شدند. رودخانههای گئرمی چایی (رودخانه تولون)، الّه دره ( در مکاتبات دولتی الّه درق ) و کوئل چایی از داخل شهر گرمی عبور میکنند همه این کوهها از جنوب به شمال جریان دارند و به رودخانه بولقارچای ( بالهاری = بالهارود ) و نهایتا به دریای خزر میریزند.
ارتفاع نقاط مختلف شهر گرمی از سطح دریا بسیار متفاوت و از ۶۰۰ متر در محله هلال احمر تا ۱۲۰۰ متر در محله اله دره متغیر است. کوههای مهم اطراف شهر عبارتند از: آزنا، قاراخان داغی ایرناواش و یالقوز بولاغی
نزدیکی به دریای خزر، کوههای آذربایجان و دشت سرسبز وحاصلخیز مغان موقعیت ویژهای به این منطقه دادهاست.
تاریخ گرمی:
اولين شهر مركز شهرستان مغان، شهر گرمی بود، که تا سال 1370 به عنوان مرکز مغان شناخته می شد. شهرستان مغان از سال 1370 به سه شهرستان مستقل گرمی (مغان)، پارس آباد و بیله سوار تقسيم شد.
تاریخچه پیدایش این شهر در عصر جدید حیات آن به حدود سال ۹۰۰ هجری قمری باز میگردد که ۵ طایفه شیعه که ساکن شهرهای امپراطوری عثمانی و برخی نقاط سنی نشین دیگر بودند به دستور و اجازه شاهان صفویه به آن مهاجرت و درآنجا ساکن شدند.
اقتصاد گرمی:
بیشتر اهالی این شهر به کارهای بازرگانی، کشاورزی و دامداری فرش وگلیم بافی مشغول هستند.در گذشته گرمی یک شهر بن بست بود اما با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و رونق تجارت و رفت و آمد مرزی این شهر از حالت بن بست خارج شد. با اجرای بزرگراه تبریز-باکو که از شهر گرمی می گذرد، همچنین باتوجه به تصویب بازارچه مرکزی در دهه هفتاد هجری شمسی درهئت دولت راه اندازی این بازارچه به علت همسایگی شهرهای جلیل آباد، ماسالی ویاردمیلی جمهوری آذربایجان این شهر رونق بیشتری خواهد گرفت.
جاذبه های توریستی گرمی:
مسجد جامع گرمي از بناهاي تاريخي مذهبي اين شهر بهشمار ميرود. از جاذبههاي طبيعي اين شهر درياچه گيلارلو و قالقانلو در كنار شهرك وليعصر و روستاي خان كندي ميباشد.
از ديگر جاهاي ديدني گرمي مي توان به روستاهاي بخش موران شامل داشديبي، افچه، اوماسلان، سلاله، تازه کندو... قره یتاق و بخش مركزي شامل روستاهاي تنگ، تولون ، خان كندي ، شوكورلو، گيلارلو و روستاهاي بخش انگوت و ايني و آبشارهاي ايني وسالالا و... اشاره نمود.
