بُناب یکی از شهرهای جنوبی استان آذربایجان شرقی و مرکز شهرستان بناب است. این شهر در روزگاران پیش از حملهٔ مغول، از شهرهای پررونق و آباد ایران بهشمار میرفتهاست؛ به گونهای که پیشینهٔ آثار تاریخی کشفشده در ارتفاعات جنوبی گورستانهای قرهقشون به سدههای هشتم و نهم هجری میرسد و نشانگر رونق و آبادانی بناب در عصر صفویان است. از لحاظ لغوی، واژهٔ بناب به معنای سرزمینی است که ریشه در آب و یا نزدیک آن دارد.
امروزه عموم ساکنان شهر بناب به زبان ترکی آذربایجانی سخن گفته و پیرو دین اسلام و مذهب شیعهٔ دوازدهامامی هستند.
پیشینه بناب:
بر اساس نشانهها و آثار شناخته شده در شهر بناب، قدمت تاریخ و تمدن این شهر به شش هزار سال پیش میرسد که به احتمال زیاد اولین قوم آریائی این محل را به جهت آب و هوای معتدل و بارندگیهای سالیانه و زمینهای مسطح و هموار و قرار گرفتن اراضی در دامنههای سهند و سواحل دریاچه ارومیه برگزیده باشند. وضعیت جغرافیائی منطقه و آثار به دست آمده از کاوشهای محلی نیز با توصیفات شهر تاریخی شیز انطباق دارد. آثار به دست آمده از حفاریهای قره تپه گزاوشت و قیزلار قلعه سی (قلعه دختران) که یکی از نود و سه تپه باستانی میباشند و همچنین وجود سی و شش غار مربوط به یکدیگر (معماری صخرهای صور) که نشانگر زندگیهای دسته جمعی در دوران ماقبل تاریخ است. همچنین کشف آثار قدیمی مانند ظروف سفالین، فلزی و نشانههای تمدن شهری تا عمق چند متری زمین، این سابقه طولانی را تائید میکند.
وجه تسمیه بناب:
در لغتنامهٔ دهخدا واژهٔ بناب به معنی آخر، تک، ته، عمق و قعر آب و متضاد واژهٔ سراب ذکر شدهاست؛ یعنی مکانی که جریان آب در آن به پایان رسد. در فرهنگ معین نیز از واژهٔ بناب به معنی ته و قعر آب یاد شدهاست
بناب از دیدگاه صنعتی:
بناب با توجه به موقعیت جغرافیایی و پتانسیلهای گوناگونی که دارد، پیشرفت چشمگیری از لحاظ صنعت داشته و اکنون یکی از قطبهای صنعتی شمال غرب کشور میباشد. از جملهٔ عواملی که در این امر تاثیر داشتهاند میتوان به وجود نیروگاه حرارتی تولید برق با توان تولید بالا (نیروگاه سهند بناب) در این شهر اشاره کرد که در مواردی برق مورد نیاز برخی کارخانه جات پر مصرف را به صورت مستقیم تامین میکند. تعدادی از انواع کارخانههای موجود در شهرستان بناب: * مجتمع فولاد بناب، که خود دارای چندین مجتمع مجزا است (بزرگترین واحد ذوب و تولید فولاد بخش خصوصی خاورمیانه)
مجتمع فولاد ظفر بناب
کارخانه جات تولید انواع کود شیمیایی
کارخانه جات تولید انواع مواد شوینده مانند شامپو، شیشه شو و...
کارخانه جات تولید محصولات لبنی مانند شیر، ماست، کره، خامه و...
کارخانه جات تولید محصولات خوراکی مانند نان صنعتی، بیسکویت، چیپس و...
کارخانه جات تولید خوراک دام و طیور
کارخانه جات تولید محصولات خشکبار
کارخانه جات ریسندگی و بافندگی
کارخانه جات تولید یونولیت
کارخانهٔ تولید فرآوردههای گوشتی مانند سوسیس، کالباس و...
کارخانهٔ ساخت انواع موتور سیکلت
کارخانهٔ تولید انواع میخ
کارخانهٔ تولید ماکارونی
کارخانهٔ تولید فایبرگلاس
کارخانهٔ تولید کارتن
کارخانهٔ تولید الکل
کارخانهٔ تولید قند
آثار تاریخی بناب:
بناب دارای ۲۵ اثر تاریخی ثبتشده در فهرست آثار ملی ایران است که از این میان، ۸ اثر مورد حفاظت قرار گرفتهاست. از مهمترین آثار تاریخی این شهر میتوان به مسجد مهرآباد، حمام مهرآباد و مسجد میدان (گزاوشت) اشاره کرد. برخی از آثار تاریخی بناب عبارتند از:
پل پنجچشمه.
حصار تدافعی شهر.
حمام تاریخی حاج فتحالله (حاجي بدلي )كه توسط حاج فتح الله حاجي بدلي به عنوان اولين حمام عمومي بناب تاسيس شد .
حمام تاریخی مهرآباد (موزهٔ مردمشناسی بناب).
خانهٔ تاریخی حاجعلی بزاز.
خانهٔ تاریخی خسروشاهی.
خانهٔ تاریخی شیخ قاضی سیفالعلما.
خانهٔ تاریخی نیکپی.
قلعهٔ دختر.
گورستان تاریخی زوارق.
مسجداسماعیلبیگ.
مسجد جامع گزاوشت.
مسجد جامع مهرآباد.
مسجد گوی.
معماری صخرهای صور.
معماری روستای توتهخانه.
راستهبازار.
سوغات بناب:
از جملهٔ صنایع دستی بناب میتوان به طراحی روی قالی، قالیبافی، قلمزنی روی مس و منبتکاری اشاره کرد. همچنین انگور و خیار از مهمترین محصولات کشاورزی این شهر بهشمار میروند. خشکبار و کباب سنتی بناب نیز شهرت جهانی یافتهاست
