قلعه تاریخی مانداگارانا:
آثار بجای مانده از آن نشان میدهد که این قلعـه در هزاره چهارم قبل از میلاد یعنی ۶۰۰۰ سال پیش بنا گردیده است و لادیمیرمینورسکی این قلعه را ازنوع قلعه های خشتی اورارکویی میداند که در حمله سارگون دوم پادشاه آشور تخریب شده است.
ویلیاطرجکسون امریکائی نیز قلعه مرند را باقیمانده یکی از آتشکده های دوره ساسانی می شمارد و می گوید که مرند روزگاری در عهد ساسانیان پایتخت شهرستان ( واسپورگان ) بوده است. واژه گول تپه که به این قلعه اطلاق می شود شکل پهلوی و آذری گل فارسی است که معنای آتش وافگر آتش و شعله آتش دارد و کول در ترکی به معنی خاکستر و در کردی به معنی آتش است.
